Modernizm devrinde,her cümle,nokta ile bitiyordu.Şimdilerde ise post-modernizmin soru işaretleri,ünlemleri,nokta-noktaları arasında idrakler şaşırdı.

Sahil-i selameti bulduktan sonra,ufuklara açılmaktan kim korkar?

Bu hayatı haketmek için özel bir marifetim olmadı.

Öğrenilen ve öğretilen küçük ve birbirinden kopuk gerçeklerden bıktım;keşfedilen ve keşfedilecek mutlak ve külli hakikatlere müştakım.

Sınıfların etrafında illegal olarak dağıtılan broşürlerin bazılarını ele geçirmeye başardım ve sosyal adalet -ya da daha sonra doğrusu sosyal adaletsizlik sorunu ve Tanrı üzerine kafa yormaya başladım. Komunist propagandada Tanrı adaletsizliğin tarafındaydı; çünkü komünistler dini "halkın afyonu" olarak, yani halkın huzursuzluğunu yatıştırarak onalrı gerçekliğin dünyasında daha iyi bir hayat için mücadele etmekten alıkoyan bir araç olarak görüyorlardı. Bu çizgiye kaymak çok kolaydı. Ne ki, ben bunu kabul etmedim. Her zaman çok net olmasa bile, dinin temel mesajı bana hep sorumluluk gibi görünmüştür. Onun mesajı krallar ve imparatorlar için bile aynıdır, onların da sorumlu olmaları gerektiği yönündedir. Onların bu dünyadaki polisten bir korkuları olmasa da -çünkü polis zaten onların elindedir- din onlara uyguladıkları şiddetten dolayı hesaba çekileceklerini ve bu sorumluluktan kaçış olmadığını söyler. Tanrısız bir kainat bana anlamdan yoksun görünmüştür her zaman. Bu nedenle inancım iki yıllık bir sallantıdan sonra geri döndü ama farklı bir biçimde. İnancımdaki -elbette varolduğu ölçüde- bu muayyen sarsılmazklık, gençliğimde zuhur etmiş olan şüphelerden geliyor. O artık yalnızca atalarımdan devraldığım bir din değildi; yeni baştan edinilmiş bir inançtı. Ve onu bir daha hiç yitirmedim.

Genç Müslümanlar hareketinin genel odağını belirleyen, İslam ve ona muhalif mahiyetteki iki referans noktası -antifaşizm ve antikomunizm- idi. Hitler ve Stalin'in şahsında cisimleşen iki sistem, faşizm ve komünizm, o günün dünya düzenini karakterize ediyorlardı. Batı da görünüşte sahnenin bir parçasıydı fakat bunlar eski dünyayı tahrip etmeyi ya da değiştirmeyi arzulayan yeni eğilimlerdi. Defnedildiğinde ise, bir yanılsamadan başka bir şey olmadığı görüldü. Sözde eski dünya varolmaya devam etti ve kendisini değiştirdi.

Kimse hayatta kalmak için neyin iyi neyin kötü olduğunu bilemez.

Şimdiye kadar oluşturulmuş olanlar içinde en az karşı çıkılabilecek sistem demokrasidir. Çünkü işleyen değerleri ve kurumları gücün keyfi kullanımına sınırlamalar getirir. Rejimi demokratik olmayan ülkelerde, sistem hiçbir koruma sağlamaz;eğer yönetimini ele geçiren kişi, bu yüzyılda da sık sık görüldüğü gibi deli, aptal veya militarist olursa, o zaman günümüzün her isteyen yöneticinin yararlanabileceği gelişmiş teknikleri, olası zulmü daha da korkunç yapar.

Kendimi ebeveynlerimin etkisinden kurtarıp hayatımı seçtiğim gibi yaşamaya başladığımda henüz oldukça gençtim. 15 yaşındayken, inancımda bazı tereddütler oluşmaya başladı. O zamanki yoldaşlarım ve arkadaşlarımla herşeyi konuşuyordum. Komünist ve ateist yazıları okurduk. O tarihte Yugoslavya, çoğu elden ele dolaşan çeşitli broşürler vasıtasıyla illegal olarak yaygınlaşan çok güçlü bir komunist propagandanın etkisi altındaydı. Komünistler bu konuda çok etkindi. Bu, kısmen de Avrupa'da faşizmin ortaya çıkışına yönelik bir tepkiydi. Komünizm demokrasiyi anlamadı. O, Yugoslavya'da antifaşist bir hareketti, bir karşıt ideolojiydi ve diğerlerinden daha az totaliter değildi. Kızıl totalitarizm Kara totalitarizme karşı durmak için gelmişti.

Çocukluğum şimdi çok uzak görünüyor, tıpkı açık bir günde dağlara bakıyormuşum gibi detaylarını değil ama ana hatlarını mükemmel bir şekilde görebiliyorum. Hayat kısa değil, ben onu uzun buluyorum.