Aleksandr İsayeviç Soljenitsin (doğum. 11 Aralık 1918, Kuzey Kafkasya, Kislovodsk) , 1970 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Rus yazardır.
1942′de üniversite diplomasını aldı. 1939-1945 arasında dört sene Sovyet ordusunda görev aldı. 1942 yılında yüzbaşı rütbesiyle İkinci Dünya Savaşı’na katıldı. Ancak cephedeyken yazdığı mektuplarda Stalin hakkında eleştirilerini belirtince tutuklandı ve sekiz yıl ceza kampında hapis cezasına çarptırıldı. Sovyetler Birliği’nin Hitler’le uzlaşma yolu bulmasının savaşı önleyebileceğini, bu yüzden Sovyet halkının savaştan dolayı yaşadığı yıkımdan Stalin’in Hitler’den daha fazla sorumlu olduğunu iddia etti. Savaş bittikten sonra Moskova yakınlarındaki bir hapishaneye konulan Soljenitsin, 1950′de Kazakistan’da bulunan Ekibastus’ta siyasal tutuklular için düzenlenmiş özel bir kampa gönderildi ve üç yıl burada kaldı. Onu izleyen yıllarda istenmeyen kişi (persona non grata) ilan edildiği için sürgüne gönderildi.
Kazakistan’ın Kok Terek köyünde öğretmenlik yapmaya başlayan yazar, bu dönemde kansere yakalandı ve bir süre Taşkent’te tedavi gördü. Yeni parti şefi Nikita Kruşçev tarafından başlatılan Stalin’in etkilerini ortadan kaldırmaya yönelik operasyonlar çerçevesinde hakları geri verildiği için Ryasan’da çalışmasına olanak tanındı. 1962′de “İvan Denisoviç’in Bir Günü” adlı kitabını çıkardı. Bu öyküsünün başarısı üzerine kendini tamamen yazarlığa veren Soljenitsin, zorunlu çalışmayı anlatan Stalin karşıtı bu yapıtıyla Kruşçev’in takdirini kazandı ve bir yıl sonra Sovyet Yazarlar Birliği’ne kabul edildi. Ancak “Matrenin dvor” ve “Dlya polsu dela” adlı öyküleriyle tekrar partinin hedef tahtası haline geldi. 1966′da yazara ülke dışına çıkma yasağı konuldu ve üç yıl sonra Yazarlar Birliği’nden çıkartıldı.
Yaşadığı dönem boyunca çeşitli cezalara çarptırılan Aleksandr Isayeviç Soljenitsin çalışma kampları hakkındaki kitabı Gulag Takımadaları ile Nobel Edebiyat Ödülü’ni kazandı. Kitabı kapitalist ülkelerde yayına girdi ve anti-Sovyet propagandanın öğelerinden biri oldu. Yazar kendisine verilen 1970 Nobel Edebiyat Ödülü’nü dört yıl sonra alabildi. Bu ödülün kendisine politik nedenlerle verildiği iddia edildi. 1974´te Sovyet hükümeti Soljenitsin´in vatandaşlığını iptal etti ve onu sınırdışı etti. İki sene İsviçre´de kaldıktan sonra 1976´da Amerika Birleşik Devletleri´ne yerleşti. Bu dönemde Soljenitsin Vietnam’a Amerikan müdahalesini deslekledi, Vietnemda Amerikalı tutsakların köleştirildiğini iddia etti. 1974 Portekiz Devrimi’ne karşı Amerika’nın müdahale etmesi gerektiğini savundu. ABD ve Sovyetler Birliği barışı hakkında yazan Amerikalı yazarları eleştirdi. 1989′da yeniden Yazarlar Birliği’ne alındı. O dönem iktidarda bulunan Mikhail Gorbaçov, yazarın yurttaşlık haklarının geri verilmesi doğrultusunda çalışmalar başlattı ve sürgünüyle ilgili kararı 1991 yılında resmen kaldırttı. 1994′te Rusya’ya dönen yazar parlamento önünde yaptığı konuşmada Rusya’nın kendisine göre hatalarla dolu demokrasiye geçiş şeklini eleştirdi.
Edebiyat hayatı
Soljenitsin´in romanlari hapis ve savaş deneyimlerini anlatır. Ivan Denisoviç´in Yaşamında Bir Gün (1962) ve İlk Çember (1964) hapis sahneleri icerir. Kanser Koğuşu (1966) bir hastahanede gecmektedir. Hapishane ve hastahane imgelerini toplumsal simgeler olarak kullanarak yazar, devrimci ideallerle sert politik gerceklikler arasindaki celiskiyi gösterir. Kahramanlari, tiranlik ve zulüm üzerindeki onurun zaferini belirtirler.
Soljenitsin bu bağlamda, Kırmızı Tekerlek adinda dört ciltlik uzun bir tarihsel roman tasarlamistir. Birinci cilt, Ağustos 1914 (1971) 1914´deki 1. Dünya Savasi´ni anlatir. Bu romanin 1917 Ekim Devrimi´nin tarihsel anlamina vurgu yapan genisletilmis ve düzenlenmis bir baskisi 1989´da yayinlanmistir. Ikinci cilt, Kasim 1916 1993´de yayimlanmistir.
1960´ların sonu ve 1970´lerin başında, Sovyet hükümeti Soljenitsin´i romanlarında ülkesini küçük düşürdüğü icin suçlamış ve 1973´te Paris´te yayınladığı üç ciltlik Gulag Takımadaları, 1918-1956 romanından sonra da bu baskılarını arttırmıştır. Bu kitap, Sovyet hapishane kamplarının bir incelemesiydi. Gulag Takımadaları´nın iki cildi 1975´te, üçüncü cildi de 1976´da yayımlandi. Soljenitsin, Sovyetler Birliği´ndeki son yıllarından Görünmez Müttefikler (1971) ve Meşe ve Dana (1975) otobiyografilerinde bahsetmiştir. 1990´da, Sovyet hükümeti yazarın vatandaşlığını geri verdi ve Soljenitsin 1994´te Rusya´ya geri döndü.
Eserleri
# Ivan Denisoviç´in Yaşamında Bir Gün (1962)
# Nedenin İyiliği İçin (1962)
# Kanser Koğuşu (1966)
# İlk Çember (1968)
# Aşk Kızı ve Masum (1969)
# Ağustos 1914 (1971)
# Gulag Archipegalosu 3 cilt (1973-1978)
# Prusya Geceleri (1974)
# Aleksandr Isaevich Solzhenitsyn, Sovyet Liderlerine Bir Mektup, Collins: Harvill Press (1974)
# Meşe ve Dana (1975)
# Lenin Zürih´te (1975)
# Ölümcül Tehlike: Sovyet Rusya ve Amerika´ya Tehditler Konusundaki Yanlış Kavramlar (1980)
# Kasım 1916 (1983)
# Zafer Kutlamaları (1983)
# Mahkumlar (1983)
# Rusya´nın Yeniden İnşa Etmek (1990)
# Mart 1917 (1995)
# Nisan 1917 (1995)
# Rus Sorunu (1995)
# Görünmez Müttefikler (1997)
# 200 Yıl Hepberaber: 1772´den İtibaren Rus-Yahudi İlişkileri Üzerine (2003)